Excuses Apostolisch Genootschap
Zomaar een zondag? Nee, ik geef toe: dat was het niet. Vanochtend bood Bert Wiegman (apostel/ bestuursvoorzichter) excuses aan, met een videoboodschap en met een schriftelijke verklaring. Het persbericht werd overgenomen door Trouw en NRC en lokale media. En de NOS kopte: ‘Apostolisch Genootschap biedt excuses aan na publicatie boek.’
De kracht van een boek
“Wat onzichtbaar was, heb ik zichtbaar willen maken”, vertelde ik in een NRC-interview in juni. Ja dat dus. Vragen en feiten. Herinneringen en emoties. Uitzoeken en vastleggen. Dat wilde ik graag. In een boek. ‘Apostelkind‘ werd de titel. Want dat waren we: apostelkinderen. Het boek is een zoektocht naar de verborgen geschiedenis van de apostolische beweging (sinds 1830), de rol van mijn familie daarin (sinds 1901) en mezelf (sinds 1973). Een verhaal over kinderen die het werk van Jezus moesten voortzetten en daarbij hun ‘Apostel’ als ‘Eigentijdse Christus’ en ‘Levende Norm’ en ‘Levensvriend’ (etc) moesten volgen. Zo verbeterden ze niet alleen zichzelf maar ook de wereld: als goddelijke hormonen stroomden we door de samenleving.
De geschiedenis van apostelkinderen (1946-2001) was onbekend, en ongekend in het open Nederland. Was het schaamte, angst en verwarring? Kwam het door aparte apostolische jargon met vaak manipulatieve woorden en uitdrukkingen? Waren er daarom geen woorden voor? Of kwam het door die zgn. ‘fantoompijn’ waardoor loskomen vrijwel onmogelijk is? Of door het ongeloof van de ‘buitenwereld’? Zo’n verhaal over een groep van 30.000 volgelingen en een systematisch uitgedacht, zeer gedetailleerd en intensief programma met weekbrieven, richtlijnen, theaterspelen, liederen, en ver(p)lichte overgave aan 1 Leidsman… zoiets kán immers niet waar zijn in het moderne Nederland (1946-2001). En het was toch allemaal zo ‘fijn’ en vriendelijk? Daar kan toch niks mis mee zijn? Of was de recente marketingmachine, waarin een nieuw beeld over het Genootschap werd neergezet, eenvoudigweg té succesvol?
Ik weet het niet. Wel weet ik dat het verhaal verborgen bleef. ‘Hidden in plain sight’. Maar nu niet meer. Nu is het zichtbaar in het volle licht. Het boek gaf ook anderen een gezicht, een stem. In korte tijd ontving ik meer dan 300 berichten van apostelkinderen uit het hele land, oud en jong, man en vrouw, met verschillende inkomens en beroepen. ‘Eindelijk openheid’ en ‘Ik dacht dat ik gek was’, en ‘een feest van (h)erkenning’ en ‘puzzelstukjes vallen op hun plek’, waren de meest voorkomende reacties. Maar ook ‘ik weet niet of ik nu blij of boos met dit boek ben’ want ‘soms wil je onwetend blijven, maar ont-weten gaat helaas niet’ en ‘als je het eenmaal ziet, dan kan je het niet meer niet zien.’ Lezers moeten het verleden alsnog een plek gaan geven, ook als ze al tientallen jaren geen lid meer zijn.
Acties
Ik ben een schrijver en onderzoeker – zeker geen activist, maar het boek activeert. Het doorbreekt een hardnekkige zwijgcultuur – een pijnlijk proces – en zet mensen in beweging. Het boek leidde tot emotionele gesprekken binnen families, en daarbuiten op social media met duizenden reacties op verschillende sites. Ook het Genootschap werd overvallen door berichten van lezers die zich in het boek herkenden. Apostel Wiegman zette in april een filmpje op de APG-website, wat wederom uitdraaide op protestreacties van ‘apostelkinderen’. Er volgde veel aandacht in de media, met interviews en boekrecensies. En het verhaal van ‘Apostelkind’ werd ook ‘hoorbaar’ gemaakt, met een prachtige radio-docu, gemaakt door Laura Stek.
Daarna was de storm nog niet voorbij (zie hier voor tijdlijn). De apostelkinderen vonden elkaar, op mijn FB-site, daarna in andere (gesloten) FB-groepen, en ze bouwden hun eigen website met eigen ervaringen, eigen analyses, en zelfs met een eigen apo-strip over ‘Priester Lurck’. Sommigen hadden de moed zich in de media uit te spreken. Anderen bleven brieven schrijven, naar mij en naar het APG.
In juni nodigde het APG ex-leden (en leden) uit en deze zomer werden ‘dialoogbijeenkomsten’ georganiseerd. In een persbericht (van 13 juli) kwam het Genootschap met de eerste resultaten van deze gesprekken. ‘Kritiekloze volgzaamheid’ met de absolute afgedwongen ‘persoonsverheerlijking van de apostel’, en ‘de negatieve effecten van een ideologische opvoeding’ met een ‘doofpotoplossing voor menselijk leed’ werden als pijnpunten van het recente verleden genoemd. Er kwam een rapport aangevuld met digitale post-its. Een ex-lid schreef vervolgens een haarscherpe analyse over de APG-aanpak tijdens deze dialooggesprekken, die rammelde qua integriteit en zorgvuldigheid, met mogelijk extra leed voor de betrokkenen.
Excuses van het Genootschap
En vandaag kwam het Genootschap dus met excuses. Bert Wiegman (apostel/ bestuursvoorzitter) erkende volledig dat er in de jaren ’60 t/m ’90 ‘een normerende en uniformerende cultuur was waarbinnen een deel van de (jeugd)leden belemmerd werd in hun autonomie en persoonlijke ontwikkeling.’ Verder sprak hij over een ‘hiërarchische cultuur‘, grote ‘groepsdruk’, waarbij ‘uitsluiting of publiekelijke terechtwijzing’ plaatsvond, en over ‘inmenging in levenskeuzes en familiesituaties‘ wat de privacy aantastte.
In de krant Trouw stond het nog duidelijker: ‘Mensen ervoeren de groepering als dogmatisch, indoctrinerend, gesloten en dictatoriaal, met persoonsverheerlijking van de “apostel” (bestuursvoorzitter). Ze zeiden dat ze niet zichzelf konden zijn en hekelden de zwijgcultuur en de controle.‘ Ook de NOS nam zojuist het APG-persbericht over met vergelijkbare woorden: klik hier. Er zijn niet alleen woorden van erkenning, maar ook actie. Want deze stappen geven het Genootschap de kans ‘recht te doen aan de mensen die pijn uit dit verleden met zich meedragen,‘ zo staat in het persbericht. Via een nieuw meldpunt kunnen leden en oud-leden hun ervaringen delen. Ook kunnen ze een beroep doen op professionele ondersteuning of andere vormen van hulp.
En… wat vinden de ex-leden van de verklaring?
Afgelopen woensdagavond vroeg ik aan een groep van 250 ex-leden: ‘Hoe ziet jouw ideale verklaring eruit?’ Binnen 50 uur kreeg ik meer dan 210 reacties van 82 verschillende individuen, meer dan 15.000 woorden. Vandaag wilde ik daar een blogje aan wijden, met analyses, maar door de onverwachte drukte (ik ben vandaag overspoeld door berichten van ex-leden n.a.v. Wiegmans verklaring) stel ik dat blogje nog even uit. Wel kan ik alvast zeggen: vrijwel iedereen wilde graag de woorden ‘excuses’ en ‘erkenning’ horen. En die woorden zijn gevallen. Toch heerst er ook teleurstelling onder de ex-leden, en op zekere dag zal ik bekijken waar dat aan ligt (op basis van analyses van de 210 reacties). Overigens is de mooiste ‘ideale verklaring’, waar de meesten zich in konden vinden, gisteren op de apostelkinderen-website gepubliceerd, klik hier.
‘En wat zou jouw ideale verklaring zijn?’ schreef een lezer me gisteravond. Daar heb ik een duidelijk antwoord op: die heb ik niet. Want ik heb het boek geschreven om te begrijpen wat er is gebeurd met deze geloofsgroep, en met mezelf. Ik ontdekte hoe we verstrikt zijn geraakt, met z’n allen, in een web van emoties (‘geen feiten maar voelen’) en groepsloyaliteit (met lieve Ooms en Tantes) en intensieve jeugdactiviteiten (‘jeugdzielsverzorging’) met een flinke portie morele superioriteit (‘wij bouwen het Koninkrijk Gods in het hier en nu’). Tijdens het onderzoek zag ik glashelder hoe we ons zo hebben laten meeslepen in een langdurig script waarin 1 man de hoofdrol speelde: eerst Slok senior tot 1984, en daarna zijn zoon tot 2001. En dat is pijnlijk. Want uiteindelijk denk je: ‘Daar zou ik nooit in meegaan’ en ‘daar doe ik niet aan mee.’ Maar niemand trapte op de rem. En niemand leek te zien wat er aan de hand was. Die thema’s blijven me bezighouden. Leiders en volgers, autonomie en groepsdruk, conformeren en rebelleren.
Mijn ideale verklaring? Die heb ik dus niet. Hopen op erkenning & excuses, dat is nooit mijn doel geweest. Begrijpen & vastleggen & uitwisselen van kennis, dat wel. En daar ben ik voorlopig nog niet klaar mee. Lang leve de openheid!
Weer helder verwoord. Het proces is nog niet ten einde. Er valt nog veel te vertellen en te verklaren. Wordt vervolgd ??
Mijn Whatsapp profiel tekst luid: actie geeft reactie. Nou, dat hebben we gemerkt. ‘De wereld is heftig in beweging,de roep om vrijheid nog nooit zo groot’ uit het huidige zangkoorboek. Er moet veel werk verzet worden om alle herinneringen en (nog onbegrepen) frustraties een goede plaats te geven. Zodanig dat je los kan laten waar je niet gelukkig van wordt.
Wat een geschiedenis toch. Ondanks dat het een beste klus is om het allemaal te plaatsen/te verwerken ben ik vooral opgelucht dat ik het nu zie en beter begrijp. Verdrietig, maar bevrijdend. Erkenning of excuses van het bestuur zijn geloof ik niet aan mij besteed. Tenzij ze met een soortgelijke verklaring komen zoals geschreven door Marjolein Sanders op Apostelkinderen.nl.
Ik hoop meer op een gedegen onderzoek en oplossingen voor mensen die uit een gesloten gemeenschap komen en daar nog veel last van hebben.
Dank voor je blog vol linkjes. Je blijft het er maar druk mee hebben.
‘Wat een boek los kan maken’, schreef ik gisteren op mijn fb-pagina met een link naar het NOS-nieuwsbericht. De stilte van de huidige leden was en is oorverdovend. En als er al eentje reageert, is het over het algemeen niet erg constructief. De stap van het bestuur om zo publiekelijk excuses aan te bieden, is een heel goed begin. Maar de (non-) reactie van de huidige leden is voor mij een teken dat kritiek nog steeds niet gewaardeerd wordt en dat lijkt mij niet gezond. Verder schreef ik ook nog: ‘Hulde aan Renske dat ze de moed had om woorden te geven aan een jeugd die ik met haar deel’. Bij dezen de hulde, Renske ;-)!
Bedankt voor je blog vol linkjes en bovenal je boek. Ik ben er al een half jaar mee bezig en nu eindelijk ook boos. Eindelijk geland.
Wie had 8 maanden geleden kunnen bevroeden dat het boek van Renske zo’n impact zou krijgen. Voor velen een paradigmaverschuiving (“ik was dus niet de enige, die het anders zag” en/of “die mooie, fijne apostolische wereld zit toch anders in elkaar dan ik altijd heb gedacht”) Wat een demasqué voor het genootschap!
Wat onzichtbaar was heb je zichtbaar willen maken… en wat een bevrijding was dat! Aan mijn afscheid in 2018 ging een jarenlange worsteling vooraf. In je boek noem je het ‘fantoompijn’ waardoor loskomen haast onmogelijk is… een van de vele dingen die ik pas ben gaan begrijpen na het lezen van je boek. Ik was in principe vrij om te gaan maar zat gevangen in een manipulatief en volledig uitgedacht systeem dat van kinds af aan mijn denken geconditioneerd had. De ons aangeleerde groepsdruk hield dit in stand en uiteindelijk gijzelden we elkaar. Verwarrend waren de mooie en leuke herinneringen en ervaringen die er zeker zijn geweest, maar het inzicht dat we, zonder het te beseffen, in een sterk normerend en manipulatief systeem zijn opgegroeid en ons niet in vrijheid hebben kunnen ontwikkelen, voelt ronduit schokkend en verbijsterend…
Het is daarom verbazingwekkend dat het genootschap het nog steeds als ‘een periode uit het verleden’ ziet. Het bestuur en de apostel van nu zijn opgevoed in dit systeem en grootgebracht met deze manier van denken. Waarom zou het bij hen dan geen sporen hebben nagelaten? Alleen al het advies van de huidige apostel (dat ons in grote problemen heeft gebracht), om bij kritische vragen toch vooral het puntje van onze tong af te bijten, geeft te denken… En waarom zouden zij ineens na de 90er jaren anders zijn gaan denken en zou er geen schade meer berokkend zijn aan leden? De apostelverheerlijking werd minder (bij de jongere generatie, zeker niet bij de ouderen) maar de cultuur bleef hetzelfde.
Uit eigen ervaring (tot 2018) kan ik zeggen dat er nog steeds gekozen wordt voor de doofpotoplossing (mantel der liefde) en dingen mooier gemaakt worden dan ze zijn om geen onrust onder leden te veroorzaken. Er is nog steeds sprake van groepsdruk (elkaar niet in de steek mogen laten/ verantwoordelijkheid voor de gemeenschap dragen). Er is nog steeds sprake van een ‘eigen taal’ en manipulatief woordgebruik en ook het gevoel bij mijn vertrek dat ik de enige was die het niet goed zag en daarmee niet deugde, herken ik helemaal.
Wat zou het goed zijn als het bestuur zich afvraagt in hoeverre zij zelf ‘slachtoffer’ zijn van dit systeem en hierdoor misschien nog steeds (onbewust en onbedoeld) schade toebrengt aan de huidige leden. Zouden niet alle apostelkinderen deze diepgewortelde cultuur nog met zich meedragen… ? Het heeft niets te maken met lieve broeders en zusters of mooie ervaringen, want die kennen we vrijwel allemaal. Durft het bestuur het feit onder ogen te zien dat men denkt dit nooit zo te hebben ervaren, misschien juist omdát men nog steeds gevangen zit in dit systeem en nog steeds volgens dit systeem denkt, spreekt en handelt? Deze vorm van zelfreflectie zou m.i. een moeilijke maar ook enorm moedige stap zijn om misschien in het genootschap ooit wel écht schoon schip te kunnen maken.
Renske, dit heb je weer prachtig voor ons op een rijtje gezet en verduidelijkt. Wat een eye-opener is jouw boek, als je het leest wordt steeds meer duidelijk over ons aller verleden en wat het met ons gedaan heeft. De excuses en de verklaring van het ApGen zie ik als een begin, niet als een eindverklaring. Ook bij het ApGen is veel overhoop gehaald door jouw boek en alle reacties hierop van ex-apostolischen en de dialoog-bijeenkomsten. Nu moet het nog doordringen en reacties losmaken bij diegenen die nog volgen en dat is het moeilijkste, zij willen het niet zien. Kop in het zand en stug doorgaan, ”het is toch allemaal FIJN”. Ik hoop dat zij allemaal jouw boek lezen en zichzelf een oordeel kunnen vormen, dan pas zullen er dingen veranderen.
Ben weer hardstikke blij met je blog, je zet het mooi en duidelijk op een rij, dank je wel! Het moet wel allemaal zakken zeg, wat gebeurde er weer een hoop dit afgelopen weekend…Ik denk nu wel vaker, dat ik al een behoorlijk stuk op weg in mijn verwerkings proces ben, en toch is het steeds weer tamelijk bizar om te merken welke invloed dit systeem op mij had en nog heeft.
Lang leve de openheid….in het kader van mijn eigen openheid stuurde ik het nos-persbericht aan mijn vrienden en kennissen. Hun reacties deden me goed. Een (niet Apgen) vriendin, die ik sinds mijn kinderjaren ken, antwoordde onmiddelijk met o.a. de volgende woorden: “Ironisch dat de beweging ‘humanistisch’ genoemd wordt. Het klinkt meer als onderdrukking van menselijk recht tot meningsuiting. Hopelijk voelt het excuus toch beter dan geen excuus en voel je je nu gesteund door de groep met gedeelde kritisch perspectief.”
Zo zit ik er momenteel in ja, en ik zie de excuses als “stapje” in een lang proces, maar ik vind het vooral heel prettig dat de verklaring en de excuses via de media verspreid is. Ik hoop mede daardoor, dat er steeds meer ex leden bereikt worden en dat er verder gevraagd, onderzocht, ontdekt en erkend gaat worden. Het stemt me heel vrolijk dat jij in je blog schrijft dat je er nog lang niet mee klaar bent.
Beste Renske,
Dankjewel. Zondag zag ik het bericht bij NOS, maandag heb ik het boek gekocht en gisteren was het uit. Tranen, wat een herkenning.
Dankjewel.
Hi Renske, Wat een bijzonder boek heb je geschreven. Mijn zusje stuurde me vorige week een link, ik had er niet eerder over gehoord. Ik ben 52, en ben op mn 18e uit de dienst weggebleven, toen ’t kon. Ik heb altijd geweten dat ik er niet zou blijven. Vanaf het moment dat ik wegging heb ik tegen mijn ouders gezegd dat ik er nooit meer over wilde horen. Niks, geen enkele zendtijd. Ik was niet boos, maar ‘I paid my dues’. Dat voelde als een geweldig verworven recht, en ik heb me er ook aan gehouden. En ze hebben mijn stelligheid hierin gerespecteerd. Ze doen maar, maar zonder mijn tijd en aandacht. In je boek herken ik zo ontzettend veel, soms moest ik echt keihard lachen (het ritselen vd nieuwe dag) over de feitelijke en soms onderkoeldheid waarmee je die feiten opschreef. De potsierlijke teksten. En het voelde als ‘betrapt’ zo letterlijk staat alles er. De radiodocu vond ik bijna eng om te horen, al die geluidsfragmenten. Ik heb nooit iets bewaard. Wij hoefden thuis geen foto te kussen (natuurlijk hing hij in de woonkamer) maar gingen natuurlijk altijd. En de verwarrende signalen, je eigen inzichten leren verwaarlozen, je eigen verlangens leren afschilderen als min of slecht, dat algehele ontkennen, alle kritiek wegwuiven, brrr … dat werd een 2e natuur waar ik heeeeeeeel veel tijd en geld in heb gestopt om het beetje bij beetje te gaan zien en af te leren. Ik voelde me al lang verlost, maar je boek heeft het wel nog eens bevestigd. Dat gedrag, dat niemand het goed doet. Dat waanidee dat je de wereld een dienst doet om apostolisch te zijn. En het waanidee dat je zelf niet in staat zou zijn om een prettig en goed mens te zijn. Dat je dat van de een of andere oude man zou moeten leren. Dat de ene mens dat wel zou kunnen, en andere mensen niet. Bizar. Dank voor het schrijven van het boek. Liefs, Nathalie